آوای «اکبر گلپایگانی»مرد حنجره طلایی موسیقی ایرانی وآخرین نسل خواننده «گلها» خاموش شد
(سینماآفیس)-«علی اکبر گلپایگانی» معروف به« گلپا» از خوانندگان برجسته موسیقی ایرانی بعد از تحمل ماه ها بیماری درسن ۹۰ سالگی چشم از جهان فرو بست و برادر کوچکترش« محمد گلریز»را تنها گذاشت.
« محمد علی گلپایگانی » معرف به «گلریز» از خوانندگان مشهور انقلابی عصر روز شنبه ۱۳ آبان خبر درگذشت برادرش را در آستانه نودسالگی رسما اعلام کرد.
«اکبر گلپایگانی» ۱۰ بهمن ماه سال۱۳۱۲ در محله تکیه، زرگرهای« محله عودلاجان» تهران چشم به جهان گشود، «محمد حسین گلپایگانی» پدرش بود که «مرشد حسین» صدایش می زدند و تقریبا ۸۰سال پیش، «سمبُل آواز در ایران البته به صورت تعزیه خوانی، مداحی و مرثیه خوانی بود و یکی از مرثیه خوانان مهم تهران محسوب می‌شد.
او همراه همیشگی مرحوم «فلسفی» بود.
«فلسفی» منبر می‌خواند و «مرشد حسین» مداح بود.
مرشد« حسین» ۴ پسر به نام‌های« عباس»، حسن (مدرس آواز و استاد دانشگاه)، محمد (خواننده مشهور به گلریز)، محمود (مهندس و مدرس آواز) و یک دختر به نام مریم داشت.
«مرشد حسین» در سال ۱۳۶۲ درگذشت.
«گلپایگانی »در ۵ سالگی اولین اذان خود را برای سلامتی مادرش می خواند ولی متأسفانه مادر خود را از دست می‌دهد که این حادثه تأثیر بدی بر روحیه اش می گذارد؛
وی درسال ۱۳۱۸ به عنوان دانش آموز وارد دبستان فرهنگ شد و در کودکی قاری قرآن برگزیده شد که این امر باعث شد با تعدادی تعزیه خوان و قاری قرآن آشنا شود و به مرور موفق شد اصول اولیه آوازخواندن را نزد آنها بیاموزد .
دو سال بعد، یعنی در سال ۱۳۲۰ به صورت منظم و جدی به فراگیری دستگاه های ایرانی نزد پدر خود پرداخت.
درسال ۱۳۲۱ به دلیل نقل مکان در مدرسه «اقبال» با« جهانگیر ملک» نوازنده «تنبک» آشنا شد.
«گلپا» برای اولین بار در سال۱۳۲۶ در یک گروه ارکستر کر به رهبری« ایرج گلسرخی » شرکت کرد و یک سال بعد در انجمن موسیقی مدرسه نظام به عضویت در آمد و درسن ۱۵ سالگی با«حسین خواجه‌امیری» (ایرج) همکلاس شد که زمینه گره خوردن سرنوشت این دو چهره فراموش‌نشدنی به یکدیگر فراهم شد.
درسال ۱۳۲۶، با پیشنهاد « شاپور قریب» که کارگردان سینما بود، اولین تجربه بازیگری خود را در یک نمایش با ایفای نقش یک پسر شعر خوان در سالن «شیر و خورشید» تجربه کرد.وی از سال ۱۳۲۸ به بعد کم‌کم با اساتید برجسته در موسیقی آشنا شد و هنر خوانندگی خود را به بالاترین سطح خود رساند.
از جمله استادان« اکبر گلپایگانی »می‌توان به هنرمندانی همچون«حسن یکرنگی» از شاگردان« اقبال السلطان آذر» درسال ۱۳۲۸، «نورعلی برومند» به کمک «علی تجویدی» درسال ۱۳۳۰، «ابوالحسن صبا»، «یوسف فروتن»، «محمد ایرانی مجرد»،«عبدالله دوامی»، «ادیب خوانساری» و «حسین طاهرزاده» درسال ۱۳۳۱، «اسماعیل قهرمانی»، و «سلیمان امیر قاسمی» اشاره کرد.
در ۱۶سالگی اولین آواز رسمی «اکبر گلپایگانی »در مایه «ابوعطا» در سال ۱۳۲۸ در یک محفل خصوصی و در منزل استاد« مرتضی خان محجوبی» و با همراهی استادان بزرگی همچون «مرتضی خان محجوبی»، بانو «قمرالملوک وزیری»، «سعادتمند قمی»، «علی تجویدی» و «حسین تهرانی» اتفاق افتاد.
وی درسال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶)توسط یونسکو دعوت می شود و در آنجا اولین آوازش را با ساز «نورعلی برومند» و «علی‌اصغر بهاری»(در بیات اصفهان و سه گاه) خواندکه به صورت صفحه بزرگ ضبط شد ولی این اثر در بازار پخش نشد.
درسال ۱۳۳۷ توسط «داوود پیرنیا»، سرپرست و مبتکر برنامه «گلها»به رادیو دعوت شد و در سازمان برنامه استخدام شد.
ایشان تنها خواننده ای است که در تمام سلسله برنامه گلها شرکت داشته است؛
در این برنامه ۲۹۸ آواز به صورت رسمی و بیش از ۷۰۰ آواز به صورت خصوصی و بزم، از او ضبط و پخش شده که به این ترتیب آمار بیشترین اجرای آواز در «گلها » را به خود اختصاص داده است.
اول فروردین سال ۱۳۳۸، اولین آوازش را با شعری از حافظ، (در خرابات مغان نور خدا می‌بینم) و بدون همراهی ساز به عنوان خواننده ناشناس و جوان خواند.
۲ روز بعد، اولین آوازی را با ساز تحت عنوان «مست مستم، ساقیا دستم بگیر»، در دستگاه شور، با شعری از «بیژن ترقی» و آهنگ«مرتضی محجوبی »و «پرویز یاحقی» اجرا کرد.
اولین صفحه وی توسط کمپانی «ایران‌گرام» در سال ۱۳۳۹ ضبط شد و یکسال بعد، ۴ صفحه دیگر توسط همان کمپانی ضبط شد و جهت اجرای کنسرت برای ایرانیان مقیم آمریکا ،« فرهنگ شریف » نوازنده «تار» و «ویگن» به آمریکا سفر کرد و در سال ۱۳۴۰ در لندن و هلند کنسرت برگزار کرد و درسال ۱۳۴۶ با «گلرخ گلرایلی »در سن ۳۴ سالگی ازدواج کرد که حاصل این ازدواج دو دختر به نام های «ساقی» متولد ۱۳۴۹و «ساغر» متولد ۱۳۵۰بود که وی هم اکنون دارای درجه دکترای بورس آمار و احتمالات می‌باشد.
درسال ۱۳۴۷ در فیلم سینمایی «مرد حنجره طلایی » به کارگردانی «مهدی میثاقیه» نقش اولش را به عهده گرفت که به واسطهٔ بازیگری در این فیلم با همین عنوان در میان عموم شناخته شد، سال بعد در کویت همراه با «فرهنگ شریف» و «امیرناصر افتتاح» نوازنده «تنبک» کنسرت دیگری برپا کرد.
سال ۱۳۵۰ با «حبیب‌الله بدیعی» نوازنده «ویلون»در لندن کنسرت دیگری داشت و در همان سال در نمایشنامه رادیویی« آتشی بر دل» به نقش خوانی پرداخت.
۲سال بعد در «رویال دایان لندن» اجرای دیگری داشت و در سال ۱۳۵۵ برای ایرانیان مقیم آمریکا با «فریدون حافظی» نوازنده «تار» کنسرت سراسری برگزار کرد همان سال به افغانستان رفت و با «احمد ظاهر» خواننده معروف افغانستان به صورت دوصدایی آواز خواندند؛ و بعد از آن برای کنسرت دیگرش به پاکستان و هندوستان رفت.
درسال ۱۳۵۸ و پس از انقلاب ایران مانند بسیاری از هنرمندان موسیقی ایران به علت روبرو شدن با محدودیت اجرا، ممنوعیت برای کار در رادیو و تلویزیون برایش به وجود می آید وبه اصطلاح خانه‌نشین می شود.
درسال ۱۳۷۳ به آمریکا می رود و در آنجا به اجرای کنسرت می پردازد و در سال ۱۳۷۸ در رویال فستیوال«هال لندن» کنسرت بعدیش را به روی صحنه می برد.درسال ۱۳۸۲ دو کاست تحت عناوین« مست عشق» و« عقیق »به بازار ارائه می کند و رکورد فروش نوار در بین خوانندگان را می شکند.
درسال ۱۳۸۰ به عنوان محبوبترین خواننده سال در بین تمام خوانندگان ایرانی داخل و خارج از کشوربرگزیده شد و انتخاب ترانه عشق پاک (من تو را آسان نیاوردم بدست) از ساخته‌های جهانبخش پازوکی به عنوان برترین آهنگ سال.
شکست رکورد پر فروش ترین کاست (کاست‌های گلپایگانی در سال ۱۳۸۳ پرفروش‌ترین آثار سال شدند).
در فروردین سال ۱۳۸۶ اعطای جایزه بزرگ سپاس فرانسه به« اکبر گلپایگانی» از طرف سنای فرانسه .
اعطای جایزه بزرگ انسان‌دوستی فرانسه به اکبر گلپایگانی در فروردین ۱۳۸۷.
اهدای جایزه رز طلایی (گلدن رز) به وی در سال ۱۳۹۱.
ترانه «امشب دلم می‌خواد » را با «حمیدرضا خاکباز »و «امیر محمد خاکباز» اجرا کرد.
«موی سپید»، «مست عشق»، «عقیق»، «دل ای دل»، «بزم عاشقان» مشترک با «ایرج»، «روی برگی بنویس عشق»، «چرا عاشق نباشم»، «قدر محبت» از جمله آثاری است که در قالب آلبوم علاوه بر کنسرت و اجراهای زنده از «اکبر گلپایگانی» پیش روی مخاطبان قرار گرفته است و آلبوم «مست عشق»به گفته خود «گلپایگانی» پرفروش‌ترین سی دی سال در سال ۱۳۸۲ شد.
درسال۱۹۶۹ «پیر پائولو پازولینی» کارگردان ایتالیایی درفیلم «مده‌آ» قسمتی از دکلمه وتحریر آواز «خسرو و شیرین» با صدای« گلپا » با همراهی ساز «جلیل شهناز » را در ابتدای فیلم بدون اجازه از صاحبان اثر استفاده کرده بود که «گلپایگانی» پس از ثبت شکایت و بعد از گذشت یک سال، یک میلیون دلار غرامت از پازولینی دریافت کرد.
«گلپا» علاوه بر فعالیت در عرصه خوانندگی به تحصیلات خود نیز ادامه داد و افتخارات زیادی کسب کردکه از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد :
سال ۱۳۳۶ به دانشکده نقشه‌برداری ورود پیدا می کند.
سال ۱۹۹۴دریافت دکترای افتخاری هنر در رشته آواز از دانشگاه کلمبیای آمریکا.
سال ۱۳۸۱دریافت دکترای افتخاری اقتصاد و هنر از سازمان یونسکو .
سال ۱۳۸۴ دریافت دکترای افتخاری و اسکار هنر موسیقی از دانشگاه بوداپست «مجارستان».
۱۳۸۴ دریافت دکترای افتخاری و مدال هنر از سازمان ملل متحد و نماینده این سازمان.
خرداد ۱۳۸۴ دریافت دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه شیراز که اعطای این دکترا توسط پرفسور «سیسختی» و پرفسور «ذوالقدر» انجام شد.
دی ماه ۱۳۸۴ دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه تهران.
وی همچنین درسال ۱۳۴۰ بنا به دعوت «دانشکده «میوزیک بیلدینگ» دانشگاه یو.سی.ال. آ کالیفرنیا» به همراه «فرهنگ شریف» به مدت ۳ماه به تدریس موسیقی ایرانی و آواز پرداخت؛
درسال ۱۳۸۳ آلبوم تصویری «مرد حنجره طلایی» فیلمی از زندگی و آثار ماندگار «اکبر گلپایگانی» به صورت رسمی منتشر شد.
این مجموعه که شامل دو لوح و چهار بخش در سبک کلاسیک ایرانی است توسط «گلپا» وبه همت «شرکت آوای سپهر» منتشر و عرضه شد و در اختیار علاقه‌مندان به موسیقی قرار گرفت.
« گلپا» سال گذشته در دیدار با جمعی از اهالی موسیقی گفته بود: « ۴۳ سال پیش خانه‌نشین شدم چون نمی‌خواستم به هر قیمتی روی صحنه باقی بمانم».
«مهران حبیبی نژاد» متولد سال ۱۳۵۰:نویسنده ایرانی است که معمولاً در رابطه با زندگی موسیقیدانان ایرانی می نویسد ودر سال ۱۴۰۰ کتابی در مورد سرگذشت زندگی« اکبر گلپایگانی» با نام «آوای گلپا» در ۵۳۲ صفحه نوشت که توسط انتشارات ماهریس به چاپ رسید.
دریک حرکت غافلگیرانه «محمد معتمدی »یکشنبه ۱۴آبان ماه به احترام نام و یاد ستاره بی بدیل و درخشان عرصه موسیقی ،مرحوم «گلپا» بعد از اجرای کنسرت تئاتر «کلنل» قطعه «چرا عاشق نباشم» ایشان را به همراه مردم بازخوانی کرد.
«اکبر گلپایگانی» معروف به «گلپا»،از شاخص ترین خوانندگان سنتی ایرانی پس از چندین دهه تلاش بی وقفه و با کسب موفقیت های فراوان در موسیقی ، عصر شنبه ۱۳ آبان در سن ۸۹ سالگی چشم از جهان فرو بست؛ او وصیت کرده بود پیکرش در گورستان «ظهیرالدوله» کنار قبر« مرتضی محجوبی» دفن شود، اما نهادهای مسئول هنوز مجوز این کار را نداده‌اند.
مراسم تشییع پیکر این مرحوم ساعت ۱۰ صبح روز سه شنبه ۱۶ آبان در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) برگزار شد.
